Podróż przez fakty i interpretacje
3 stars
W swojej opowieści o historii przedstawień krzyża w dziejach sztuki chrześcijańskiej o. Grzywacz zaprasza czytelników w podróż od antyku, przez średniowiecze aż po czasy przemian w nowożytnej Europie. Nie można odmówić mu rozległej wiedzy i orientacji w meandrach historii, jednak jego wywód daleki jest od akademickiego wykładu. Każde dzieło sztuki – jak na kartach książki zaznacza sam przewodnik – zaprasza człowieka do dialogu i tyleż przemawia do niego, co równocześnie skłania go do poszukiwania odpowiedzi w swoich przeżyciach estetycznych i duchowych, doświadczeniu i skojarzeniach. Być może właśnie z tego powodu sposób snucia opowieści o sztuce przyjęty na kartach tej książki niekoniecznie do mnie przejawia. Choć o. Grzywacz zręcznie przytacza historyczne fakty i szczegóły realiów epoki, na tym samym oddechu przytacza też pobożne ludowe podania, swoje luźne przemyślenia i refleksje teologiczne – często nie czyniąc między nimi jasnego rozgraniczenia. Choć czytelnik zostaje łagodnie napomniany, by w spotkaniu z legendami nie pytać …
W swojej opowieści o historii przedstawień krzyża w dziejach sztuki chrześcijańskiej o. Grzywacz zaprasza czytelników w podróż od antyku, przez średniowiecze aż po czasy przemian w nowożytnej Europie. Nie można odmówić mu rozległej wiedzy i orientacji w meandrach historii, jednak jego wywód daleki jest od akademickiego wykładu. Każde dzieło sztuki – jak na kartach książki zaznacza sam przewodnik – zaprasza człowieka do dialogu i tyleż przemawia do niego, co równocześnie skłania go do poszukiwania odpowiedzi w swoich przeżyciach estetycznych i duchowych, doświadczeniu i skojarzeniach. Być może właśnie z tego powodu sposób snucia opowieści o sztuce przyjęty na kartach tej książki niekoniecznie do mnie przejawia. Choć o. Grzywacz zręcznie przytacza historyczne fakty i szczegóły realiów epoki, na tym samym oddechu przytacza też pobożne ludowe podania, swoje luźne przemyślenia i refleksje teologiczne – często nie czyniąc między nimi jasnego rozgraniczenia. Choć czytelnik zostaje łagodnie napomniany, by w spotkaniu z legendami nie pytać o ich historyczną wiarygodność, tylko o to, co mówią one o opowiadającej je wspólnocie, niemożność rozstrzygnięcia, czy przytaczane skojarzenia i symboliczne interpretacje należą do twórców omawianych dzieł sztuki, do analizującego je, dzielącego się prywatną refleksją historyka, czy do pokoleń obcujących z nimi przez wieki dzielące chwilę powstania od dzisiejszego odbioru, stanowiła dla mnie pewną uciążliwość. Tego rodzaju wątpliwości stawały się szczególnie naglące, gdy wywód dotykał np. geometrycznej symboliki wzmiankowanych krucyfiksów, dzieł malarskich i architektonicznych, a bogactwo znaczeń przypisywanych przez komentatora prostym kształtom i ich kompozycjom sprawiało wrażenie katechezy, a nie zdania sprawy z wydźwięku sztuki w jej oryginalnym kontekście. Na korzyść książki przemawiają związki, które autor potrafi wskazać między nastrojem i problemami poszczególnych epok, a charakterem powstających w nich przedstawień. Przewodnik co prawda z powodu swojego, spodziewanego przecież, przywiązania do instytucjonalnego Kościoła i jego żywych tradycji, chwilami popada w historiozoficzne próby idealizowania epok, które dla dzisiejszego człowieka pozostają ostatecznie dziwne i obce, jednak ubranej w opowieść podróży przez historię sztuki koniecznie trzeba oddać co najmniej tyle, że zdecydowanie ułatwia przyswojenie sobie zmian w omawianej materii, dla wielu zaś będzie pewnie zachętą do pogłębienia własnego obcowania ze sztuką sakralną.